RUNDVEELOKET

Runderen onder schaduwdoeken


Buiten lopende runderen: hitte beïnvloedt comfort en melkproductie

Zowel melk- en vleesvee als robuuste runderrassen in natuurgebieden hebben baat bij beschutting wanneer er buiten extreme gevoelstemperaturen heersen. Dat concludeert ILVO-UGent onderzoeksters Eva Van Laer uit haar doctoraatsstudie. Melk- en vleesvee dat blootgesteld wordt aan hitte ervaart fysieke ongemakken en gaat bijvoorbeeld zichtbaar hijgen en kwijlen. Bij melkkoeien daalt de melkproductie tot 1 liter minder per dag. Voor runderen in natuurgebieden is kunstmatige beschutting vooral aan te raden als de natuurlijke vegetatie die niet biedt.

Dit onderzoek biedt nieuwe inzichten ivm “thermisch comfort” van runderen in een gematigd klimaat. Want zelfs in zo’n gematigd klimaat zijn er dagen met extreem guur weer of flinke hitte. Er is voortaan een grondig geteste methode voorhanden om hittestress bij runderen vast te stellen. Er zijn adviezen opgesteld om de mogelijke hittestress bij de dieren te beperken. Volgens voorspellingen ivm de klimaatsverandering zijn er meer temperatuurspieken te verwachten in onze contreien, wat maakt dat veehouders en natuurbeheerders hun dieren vaker zullen moeten beschermen tegen hittegolven en ander extreem weer.

Hoe meet je de effectiviteit van beschutting?

Zowel het gedrag en comfort van Belgisch Wit Blauwe runderen, Holstein melkkoeien als begrazingsrunderen in natuurgebieden zijn bestudeerd. Bij die laatste steunen de resultaten op gegevens van GPS-halsbanden die tonen wanneer en waar de dieren exact beschutting zochten. Bij het melk- en vleesvee werden gedragsobservaties uitgevoerd (de mate van hijgen en kwijlen) en waren er fysiologische metingen van de lichaamstemperatuur, de melkproductie (enkel bij melkkoeien), de bloedwaarden. De gegevens werden gekruist met de gevoelstemperatuur buiten (volgens officiële weerstations).

Wat blijkt? Thermisch ongemak treedt minder vaak en in mindere mate op àls de dikbillen en de melkkoeien in de schaduw kunnen.
Bij melkkoeien is duidelijk te zien hoe bij toenemende hitte ook de lichaamstemperatuur stijgt en hoe het energiemetabolisme verandert. De Holstein koeien vertonen onder extreme hitte tekenen van hyperventilatie en een licht verminderde melkgift. De daling in melkproductie is significant vanaf 26 graden bij windstille omstandigheden tot temperaturen boven de 30 graden. Een melkkoe produceert onder normale omstandigheden ongeveer 25.1 l/dag. Ze daalt op de heetste dagen met 0.4 tot 1 liter per dag per koe. Deze daling is vrij beperkt te noemen. Maar opnieuw, de verlaging van melkproductie is, net als de tekenen van ongemak, minder sterk of zelfs afwezig bij toegang tot schaduw.
Ook runderen in natuurgebieden zoeken spontaan beschutting, zowel bij hitte als bij extreme koude. In twee van de acht onderzochte natuurgebieden werd het (kunstmatig) schuilhok vaker gebruikt dan in de andere gebieden. Eén daarvan was een gebied met zeer weinig vegetatie, en in een ander gebied werden de dieren in de winter bijgevoederd in dat hok. Die domesticatie leidde daar waarschijnlijk tot het meergebruik van de kunstmatige beschutting.

Conclusies voor de rundveehouderij en het natuurbeheer? Beschutting nodig in een gematigd klimaat?

In gebieden met een gematigde klimaat was het tot nu toe voor landbouwers, reservaatbeheerders en het grote publiek onduidelijk in welke mate beschutting voor rundvee in open lucht noodzakelijk of gewenst is, omwille van de extremere weersomstandigheden. Dat is nu wel verduidelijkt.
Tijdens de studie was er op 5 tot 13 dagen per jaar sprake van ernstige tot zeer ernstige hittestress bij de geobserveerde runderen in de open lucht. In het licht van de klimaatsverandering is het belangrijk om dat aantal dagen in de gaten te houden.
De hitte-ongemakken bij de vleesrunderen zijn wel degelijk te vermijden door schaduw aan te bieden. Ook bij de melkkoeien is aangetoond dat bomen, schuilhokken of commercieel beschikbare schaduwdoeken op de weide de ongemakken en de verminderde melkproductie tegengaan. Daarom worden die beschuttingsvormen aangeraden. Of de melkkoeien kunnen tijdelijk in de stal blijven.
In natuurgebieden schuilen runderen liever onder natuurlijke vegetatie dan in een schuilhok. Maar beschutting zoeken ze wel degelijk, bij hitte en bij vriesweer. In een natuurgebied met weinig natuurlijke beschutting en puur als een voorzorgsmaatregel kan een schuilhok wel nuttig zijn.

Meer info