De melkstroom is positief gecorreleerd met het vacuüm, maar ook het risico op beschadiging van de spenen neemt toe bij een hoger vacuüm. Type en intensiteit van het massage-effect bij melken met een melkmachine wordt bepaald door tepelvoering, pulsatie en vacuüm. Enkel als deze 3 factoren correct op elkaar zijn afgesteld kan gemolken worden op een manier die de speengezondheid ondersteunt en de melkstroom fysiologisch optimaal laat verlopen.^{2, 3, 5}

Driekantige tepelvoering vs. ronde tepelvoering

De tepelvoering is zowat de belangrijkste factor die het melkproces beïnvloedt en vaak een compromis tussen tegenstrijdige karakteristieken. Het design bepaalt de grip op de spenen, maar daarbij ook het comfort voor de koe. Tepelvoeringen met hogere melksnelheid kunnen bijvoorbeeld ook meer melk in de uier laten. Tot slot maakt de grote variatie aan spenen binnen één kudde de keuze voor een gepaste tepelvoering heel uitdagend. De grote variatie aan uitvoeringen die op vandaag nog steeds bestaan illustreert dat er geen ‘beste’ tepelvoering bestaat. Iedere melkveehouder kiest op basis van persoonlijke afwegingen op vlak van het melkproces (melksnelheid en mate van uitmelken), incidentie van mastitis, koegedrag en -welzijn en reactie van de speen.^{5, 7}

Onderzoek illustreert voor driekantige tepelvoeringen een betere speenconditie (minder ruwe, rafelige of blauwe spenen / minder speenvereelting / minder zwellingen aan de speenbasis) en minder overmelken bij gebruik van driekantige tepelvoeringen met kopbeluchting. Bij de ronde tepelvoeringen blijkt de melkstroom wel beter/hoger en dus een kortere melktijd. Ronde tepelvoeringen sluiten beter rond de speen tijdens de terugslag. Bij driekantige tepelvoeringen kan tijdens de terugslag, zeker bij kleinere spenen, lucht langs de speen naar de kop waardoor deze zich aan de uier vastzuigt (hoger vacuüm in de kop). Kopbeluchting voorkomt dit fenomeen. Aanvullend leert onderzoek dat ook vierkantige tepelvoeringen minder aanleiding geven tot beschadiging van de spenen (keratinisatie). Gezien de variatie in design van tepelvoeringen is evenwel enige voorzichtigheid geboden met het veralgemenen van onderzoek uitgevoerd met specifieke tepelvoeringen. ^{1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8}

Beluchting

Om het “respray” effect tegen te gaan bedacht men in de jaren 70 de kopbeluchting: een 1 mm groot gaatje in de kop van de tepelvoering waardoor tijdens de zuigslag lucht wordt ingelaten. Die lucht verlaagt niet alleen het vacuüm in de kop van de  tepelvoering, het neemt ook de melk versnelt mee naar de melkklauw waarna het via de lange melkslang wordt afgevoerd. Terugslag is dus niet mogelijk. Het verlaagde vacuüm in de kop voorkomt ook het omhoog kruipen van de tepelvoering, wat bij driekantige tepelvoeringen vaker voorkomt. De kopbeluchting verlaagt het vacuüm in de kop op het eind van de melkbeurt zowel bij ronde als bij driekantige tepelvoeringen. Het vraagt wel opvolging door de melkveehouder om deze luchtgaatjes open te houden en zo de goede werking te behouden. Hou ook rekening met het feit dat bij kopbeluchting aangepaste cups op de spoeljetters vereist zijn. Bij de driekantige tepelvoering verlaagt de kopbeluchting het vacuüm in de kop ook bij de piek in de melkstroom. Daarnaast leidt kopbeluchting bij deze tepelvoeringen tot meer schuim op de melk wat de kwaliteit negatief kan beïnvloeden.^{2, 4}

Een alternatief is luchtinlaat voorzien net onder de melkbeker in de korte melkslang. Hierdoor wordt de melk snel afgevoerd, zonder het kopvacuüm te verlagen. Op deze manier wordt ook geen buitenlucht langs de opengaande slotgaten gestuurd. De passage van vuile buitenlucht zou immers besmettingen in de hand kunnen werken.⁴

Volgens fabrikanten van melkmachines moet kopbeluchting in principe twee technische tekortkomingen oplossen: een slechte melkafvoer en een verkeerde keuze van de tepelvoering. Een grote korte melkslang, melkklauw met een hoge afvoercapaciteit en een passende tepelvoering zouden de noodzaak aan kopbeluchting kunnen wegnemen. Gezien de grote variatie in spenen, binnen een kudde en zelf aan één uier, is zeker de keuze van een passende tepelvoering geen eenvoudige opdracht. Zo zijn de spenen van de voorste kwartieren gemiddeld langer en breder dan de achterste. De spenen worden ook langer en breder met toenemende pariteit (vooral verschil tussen eerste en volgende lactaties). Tot slot zijn spenen, na 30 dagen in lactatie, gemiddeld ook langer.^{4, 5, 9}

Tepelvoeringen vervangen: aandachtspunten

Het plaatsen van tepelvoeringen met speciale vormen en/of kopbeluchting kan enkele belangrijke parameters van de melkinstallatie mogelijks beïnvloeden:

Reservecapaciteit 

Reservecapaciteit is nodig om calamiteiten tijdens het melken op te vangen (vb. vermijden dat alle melkstellen zouden afvallen als één melkstel wordt afgetrapt). Ook voor een goede reiniging van de installatie is voldoende reservecapaciteit vereist. Extra luchtinlaat (bvb. bij kopbeluchting) kan mogelijk leiden tot onvoldoende reservecapaciteit van de vacuümpomp.

Melkmeting 

Als de nieuwe tepelvoering of kopbeluchting leidt tot een versnelde afvoer van de melk kan dit de werking van bepaalde types melkmeters beïnvloeden. Hierdoor zal geen correcte melkmeting gebeuren, waardoor verkeerde cijfers gebruikt worden voor o.a. MPR-registratie, bepalen van de krachtvoedergift,… 

Vacuümniveau 

Wanneer te veel (extra) lucht wordt ingelaten in de installatie, bestaat het risico dat het bedrijfsvacuüm te veel daalt. Dit kan aanleiding geven tot minder goed uitmelken van de koeien. 

Pulsatie 

De vorm of materiaal van een alternatieve, niet merk gebonden tepelvoering of tepelbeker kan een effect hebben op de verschillende fases van de pulsatie. Dit beïnvloedt ook het verloop van het melkproces. 

Tepelvoeringen vervangen: nieuw Meet en Advies Rapport

Bij aanpassingen aan de installatie, waardoor het Meet- en Adviesrapport niet langer overeenstemt met de actuele situatie, kan de geldigheid van het rapport in vraag worden gesteld. Na het vervangen van de tepelvoeringen kan dus enkel aan de hand van een volledige doormeting, uitgevoerd door een erkend technicus, worden aangetoond dat de installatie nog voldoet aan de vooropgestelde normen. Wanneer deze gegevens dan ook worden vastgelegd in een actueel Meet- en Adviesrapport, heeft de veehouder de garantie dat de installatie correct functioneert. 

5 tips bij het vervangen van uw tepelvoering!

1. Vervang tijdig uw tepelvoeringen
2. Maak de juiste keuze op maat van uw melkveestapel
3. Hou rekening met mogelijk effect op de werking van uw melkinstallatie:
   • Reservecapaciteit
   • Melkmeting
   • Vacuümniveau
   • Pulsaties 
4. Doormeting door een erkend melkmachinetechnicus
5. Opstellen van een correct en actueel Meet- en Adviesrapport 

Meer info over het vervangen van tepelvoeringen

Gerelateerd

• Vraag/Antwoord: Duurmelken bij melkvee
• Vraag/Antwoord: Omgevingsmastitis
• Vraag/Antwoord: Ventilatie in melkveestallen
• Vraag/Antwoord: Serrestallen: voor- en nadelen
• Vraag/Antwoord: Verlichting in melkveestallen

Nog vragen?

 

Bronnen:

¹ Effect of liner characteristics on teat apex condition and milk flow traits. Maddalena Zucali, Luciana Bava, Chiara Penati & Alberto Tamburini. Italian Journal of Animal Science, 8:sup2, 447-449, DOI: 10.4081/ijas.2009.s2.447

² Type of teat cup liner and cluster ventilation affect vacuum conditions in the liner and milking performance in dairy cows. Gro E. Holst, Felix Adrion, Christina Umstätter, and Rupert M. Bruckmaier. Journal of Dairy Science Vol. 104 No. 4, 2021

³ Effect of triangular teat-cup liners on milk ejection and teat condition. Haeussermann, A. ; Rudovsky, H. J. ; Schlaiss, G. ART-Schriftenreihe 2011 No.15 pp.33-39 ref.9

⁴ De beluchte tepelvoering rukt op. Gertjan Zevenbergen. Veehouderij Techniek l januari 2014

⁵ Effects of milking machine settings and teat liners on bovine udder health. P. Vermaak, I.M. Petzer & J. Karzis. South African Journal of Animal Science 2022, 52 (No. 4)

⁶ Evaluation of Milking Characteristics of Triangular Silicone Milking Machine Inflations. R. C. LAMB, D. W. THOMAS, J. L. WALTERS, and R. L. BOMAN. Journal of Dairy Science Vol. 67, No. 9, 1984

⁷ LINERS AND TEAT END HEALTH. Ynte H. Schukken, Lennart G. Petersson and Bradley J. Rauch. NMC Annual Meeting Proceedings (2006)

⁸ Round shaped liners vs. triangular shaped liner and their effect on teat end condition in a dairy herd located in southeastern Sicily. A. Difalco, M. Gambina, and G. Licitra. NMC Annual Meeting Proceedings (2011)

⁹ Variance components of teat dimensions in dairy cows and associated factors. I. Zwertvaegher, S. Van Weyenberg, S. Piepers, J. Baert and S. De Vliegher. Journal of Dairy Science Vol. 95 No. 9, 2012

¹⁰ Activiteitenrapport Veepeiler Rund, 2012. Diergezondheidszorg Vlaanderen, 2012

¹¹ Veepeiler- project "driehoekige tepelvoeringen" afgerond. MCC, Melk Controle Centrum Vlaanderen, 2013.